Cruceiros de capela

Cruceiro da Laxe pequena

Taragoña-Rianxo

Por: Alumnado do ENDL

TEXTO EXPLICATIVO:

O baseamento cadrangular consta de tres chanzos de maior a menor, de semellante altura. Do último sae o fuste monolítico de sección cadrada cos ángulos rebaixados a non ser nos comezos e nos remates que contan, respectivamente, os catro primeiros como bolas que puideran ser caveiras moi erosionadas, e os de abaixo cunha cuncha de vieira cada un.

Segue o capitel de catro lados, cunha cara de anxiño con ás en tres deles, agás no do reverso. Sobre el aséntase a capela que é a parte máis interesante do cruceiro polos relevos que ten gravados no exterior das tres pedras: nun está representado o apóstolo Santiago montado a cabalo matando mouros, dos que se ven no chan dúas cabezas, coa espada desenfundada en ademán de loita na man dereita e na esquerda unha cruz con gallardete. A escena enmárcase dentro dun cadrado, con dúas cunchas de vieira, unha en cada un dos ángulos superiores.

Na parte de atrás, tamén dentro dun cadrado, hai unha figura masculina cunha cruz ó lombo, que puidera ser Xesucristo camiño do monte Calvario, pero cabe a posibilidade de que se trate de San Diego de Alcalá, santo franciscano andaluz que tamén se adoita representar así, que o canonizaron en 1588, polos mesmos anos en que se estaba construíndo o monumento, que foi a época en que tivo máis devotos, debido ó labor proselitista dos irmáns de hábito, é dicir, os franciscanos. Esta mesma escena figura no cruceiro do Saramagal (Vioxo de Abaixo, Brión), que quizais sexa de igual época que este da Laxe Pequena e do mesmo autor ou taller, pero no caso do brionés fai xogo con outros dous santos da orde: San Francisco de Asís e Santo Antonio de Padua, polo que case seguro que se trate de San Diego.

Por último, o terceiro relevo corresponde a San Francisco de pé, amosando os estigmas das mans, enmarcado dentro dunha fornela coa parte superior semicircular.

A porta da capeliña é redondeada pola parte de arriba, cun pequeno rebaixe frontal tamén nas xambas. Por dentro semella unha bóveda de aresta coa clave no medio ben destacada. No fronte, pola parte de arriba, ten gravadas as letras «I» e «S», e no medio unha especie de cruz que realmente non é máis que un «H» cunha cruciña sobre el, que corresponden ás iniciais das palabras latinas Iesus, hominum salvator(Xesús, salvador dos homes). Dentro acóllese a Virxe de Guadalupe, segundo os veciños, pero nada ten que ver coa representaeión tradicional desta advocación extremeña, que é a mesma que se venera en Rianxo. Neste caso a Virxe está coas mans dereitas en actitude orante, coa lúa ós seus pés, e a roupa con dobras totalmente simétricas. Arredor da cara ten unha especie de toucado a semellanza de gola ou gorgueira de encaixe. Sobre a cabeza destaca a coroa.